Không chỉ là thách thức môi trường, biến đổi khí hậu còn tác động trực tiếp đến an ninh kinh tế – xã hội. Doanh nghiệp, với sự sáng tạo và nguồn lực linh hoạt, đang dần trở thành tuyến đầu trong hành trình thích ứng.
Thách thức khí hậu
Biến đổi khí hậu đang làm thay đổi toàn bộ “luật chơi” của sự phát triển kinh tế - xã hội. Tần suất và cường độ thiên tai ngày càng gia tăng, kịch bản “bão chồng bão” hay những hiện tượng thời tiết cực đoan dồn dập không còn là cá biệt.
Thời điểm cuối tháng 9/2025, hai cơn bão hoạt động gần như nối tiếp nhau trên Biển Đông đã tạo nên một hình thái thời tiết phức tạp, buộc các cơ quan chức năng và người dân phải liên tục cập nhật thông tin, không được phép chủ quan và luôn sẵn sàng các giải pháp ứng phó.
Dù đã suy yếu, không còn là siêu bão, nhưng bão số 9 vẫn duy trì sức gió mạnh cấp 15, giật trên cấp 17 khi đổ bộ vào vùng biển Quảng Ninh – Hải Phòng ngày 25/9, mức độ rủi ro thiên tai được xác định ở cấp 4, cấp rất cao. Ngay sau đó, bão Bualoi - cơn bão số 10 lại xuất hiện với xu hướng tăng cấp nhanh. Khi vào Biển Đông sức gió được dự báo cấp 11, giật cấp 14.
Những hiện tượng thời tiết cực đoan gây ảnh hưởng lớn đến kinh tế - xã hội (Ảnh: tienphong)Những hiện tượng trên cho thấy thiên tai ngày càng phức tạp và khốc liệt, không chỉ dừng lại ở tác động tự nhiên mà còn kéo theo hệ lụy kinh tế - xã hội sâu rộng. Đáng lo ngại, tình huống “bão chồng bão” vốn hiếm gặp đang xuất hiện nhiều hơn trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu. Việt Nam vốn là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu, trung bình mỗi năm hứng chịu từ 10 đến 12 cơn bão lớn cùng với lũ quét, sạt lở đất, hạn hán và xâm nhập mặn. Những diễn biến mới đây càng minh chứng cho tính cấp bách của việc xây dựng năng lực chống chịu khí hậu trên phạm vi toàn quốc.
Thực tế này đã đặt ra yêu cầu cấp bách trong việc nâng cao năng lực chống chịu khí hậu cần được lồng ghép trong mọi quyết định phát triển, từ cấp quốc gia, địa phương cho đến từng doanh nghiệp và cộng đồng dân cư. Tuy nhiên, ứng phó biến đổi khí hậu không thể chỉ dựa vào nguồn lực công. Để xây dựng một hệ sinh thái thích ứng bền vững, sự tham gia chủ động của khu vực tư nhân được coi là “đòn bẩy” quan trọng giúp chuyển hóa thách thức khí hậu thành động lực phát triển mới.
Sự tham gia của doanh nghiệp mang lại ba giá trị nổi bật: nguồn lực tài chính dồi dào hơn so với ngân sách công vốn hạn chế; sức mạnh đổi mới sáng tạo để hình thành các công nghệ và mô hình kinh doanh xanh; và tính linh hoạt trong việc điều chỉnh chiến lược nhằm thích ứng nhanh chóng với bối cảnh khí hậu biến đổi.
Vai trò của doanh nghiệp
Tháng 9/2025, Việt Nam đã công bố Kế hoạch Hành động Quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu (NAP) cập nhật, trở thành quốc gia thứ 65 trong gần 150 nước đang phát triển chủ động hiện thực hóa cam kết quốc tế. Văn kiện này thiết lập hệ thống chỉ số đo lường, cơ chế cập nhật định kỳ và đặc biệt nhấn mạnh việc huy động khu vực tư nhân tham gia. Đây là bước đi chiến lược nhằm mở đường cho các mô hình hợp tác công - tư trong nhiều lĩnh vực then chốt như đầu tư hạ tầng xanh, phát triển công nghệ cảnh báo sớm, nông nghiệp thích ứng, năng lượng tái tạo và các giải pháp dựa vào thiên nhiên.
Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã và đang chứng minh vai trò tiên phong trong thích ứng khí hậu: Tập đoàn Vingroup phát triển hệ sinh thái năng lượng tái tạo và phương tiện giao thông điện VinFast, góp phần giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực giao thông – vận tải; Công ty Cổ phần Nhựa Á Đông giới thiệu sản phẩm nhựa sinh thái từ bột đá, giảm phụ thuộc vào nguyên liệu hóa thạch và cắt giảm phát thải trong chuỗi sản xuất; GreenFeed Việt Nam áp dụng mô hình nông nghiệp chính xác, sử dụng dữ liệu để tối ưu hóa thức ăn chăn nuôi, qua đó giảm khí metan, một loại khí nhà kính có tác động mạnh gấp nhiều lần CO₂.
Vingroup ra mắt hãng taxi điện Xanh SM từ năm 2023 (Ảnh: VnEconomy)Các doanh nghiệp dệt may như May 10 hay Thành Công đầu tư dây chuyền sản xuất tiết kiệm năng lượng, đáp ứng tiêu chuẩn xanh để nâng cao khả năng chống chịu trước rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngoài ra, một số dự án khởi nghiệp cũng đang gây chú ý khi ứng dụng IoT để quản lý tưới tiêu ở Đồng bằng sông Cửu Long, hoặc phát triển mô hình trồng rừng ngập mặn kết hợp nuôi thủy sản bền vững, vừa tạo sinh kế vừa bảo vệ bờ biển trước sóng và bão.
Cùng với các sáng kiến từ doanh nghiệp, nhiều công cụ tài chính mới cũng đang được thúc đẩy để khuyến khích khu vực tư nhân tham gia sâu hơn vào quá trình thích ứng. Tài chính hỗn hợp, trái phiếu xanh, quỹ tác động hay bảo hiểm rủi ro thiên tai được xem là những giải pháp mở rộng cánh cửa cho doanh nghiệp. Các tổ chức quốc tế như Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) cũng đang hỗ trợ Việt Nam triển khai hệ thống cảnh báo sớm và nền tảng dữ liệu trực tuyến, nhằm chuẩn hóa thông tin và nâng cao khả năng tiếp cận các quỹ khí hậu toàn cầu.
Thích ứng với biến đổi khí hậu đang trở thành một nhu cầu cấp thiết, không chỉ đối với Nhà nước mà còn với toàn bộ xã hội. Thực tế cho thấy, các doanh nghiệp, với nguồn lực tài chính, khả năng đổi mới và linh hoạt trong vận hành, đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc xây dựng năng lực chống chịu và phát triển các giải pháp xanh. Sự phối hợp giữa chính sách, công nghệ và năng lực của khu vực tư nhân sẽ quyết định hiệu quả ứng phó và khả năng duy trì phát triển kinh tế – xã hội trong bối cảnh khí hậu ngày càng bất định.
Minh Khuê