Biến đổi khí hậu đang tác động ngày càng rõ rệt đến vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Nước mặn xâm nhập sâu, thời tiết cực đoan kéo dài đã khiến những cách canh tác truyền thống dần bộc lộ nhiều hạn chế. Trước thách thức đó, người dân miền Tây đã mạnh dạn chuyển đổi sang sản xuất xanh, vừa bảo vệ môi trường vừa tạo ra nguồn sinh kế bền vững.
Tại ấp Cồn Chim, xã Minh Hoà tỉnh Vĩnh Long, bà con vốn quen sống với chu kỳ sáu tháng nước ngọt và sáu tháng nước mặn. Thế nhưng, nhiều năm gần đây, nước mặn về sớm và kéo dài tới tám tháng khiến đời sống người dân gặp không ít khó khăn. Trước tình hình này, chính quyền địa phương và một số tổ chức quốc tế đã đến nghiên cứu, tư vấn để người dân thay đổi cách sản xuất theo hướng “thuận thiên”, nghĩa là mùa mưa, bà con trồng lúa sạch, không phun thuốc, không bón phân hóa học, còn mùa khô thì đưa nước mặn vào nuôi tôm, cua, cá theo tự nhiên.
Mặc dù năng suất lúa chưa cao như trước, nhưng hạt gạo làm ra an toàn, chất lượng và bán được giá tốt. Song song với việc sản xuất nông nghiệp sạch, nhiều phụ nữ tại Cồn Chim còn tận dụng lợi thế cảnh quan sông nước để phát triển du lịch cộng đồng. Du khách đến đây có thể trải nghiệm những món ăn dân dã như bánh xèo nhân tép, bánh lá dừa, mứt gừng, nước dừa dứa hay tham gia câu cua, bắt cá trong ao. Từ khi khu du lịch nông nghiệp Cồn Chim ra đời năm 2019, mỗi ngày có hàng trăm khách tìm đến, giúp thu nhập của các hộ gia đình tăng đáng kể.
Khu du lịch nông nghiệp Cồn Chim với nhiều hoạt động hấp dẫn khách tham quan (Ảnh: thamhiemmekong.com)Không chỉ ở Vĩnh Long, tại Đồng Tháp, phong trào sản xuất xanh cũng lan tỏa mạnh mẽ. Ở cù lao Tân Phát, nhiều phụ nữ được vận động chuyển đổi sang trồng rau màu và cây ăn trái theo tiêu chuẩn VietGAP để tạo ra sản phẩm sạch, an toàn cho sức khỏe. Để hỗ trợ đầu ra, hội phụ nữ địa phương còn tổ chức chợ quê vào mỗi chiều thứ bảy. Chợ được dựng bằng tre, lá dừa, gỗ, còn các vật dụng phục vụ ăn uống như túi, hộp, ống hút đều làm từ vật liệu thân thiện với môi trường. Sự thay đổi này không chỉ giúp chị em tăng thêm thu nhập mà còn tạo ra một không gian xanh, sạch, để lại ấn tượng đẹp cho khách phương xa.
Còn tại Cần Thơ, Cồn Sơn là một ví dụ điển hình cho sự kết hợp hài hòa giữa sản xuất nông nghiệp sạch và phát triển du lịch sinh thái. Trước kia, người dân nơi đây thường sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết, nên khi thu hoạch trái cây thường bị thương lái ép giá. Sau khi thành lập hợp tác xã, bà con thống nhất canh tác sạch, đa dạng sản phẩm và tổ chức tour trải nghiệm miệt vườn cho du khách. Nhờ vậy, năm 2024, Hợp tác xã du lịch nông nghiệp Cồn Sơn đã đón hơn 48.000 lượt khách, tổng doanh thu hơn 15 tỷ đồng. Mỗi hộ thành viên có thu nhập từ 15 đến 30 triệu đồng mỗi tháng, cuộc sống ổn định và khấm khá hơn.
Hoạt đông trải nghiệm làm nông tại Cồn Sơn (Ảnh: Vinpearl)Bên cạnh những mô hình sản xuất xanh ở các cù lao nhỏ, trên những cánh đồng lớn, nhiều hợp tác xã cũng đã thay đổi tư duy sản xuất. Tại phường Tân Lộc, thành phố Cần Thơ, hợp tác xã trái cây Tân Lộc ra đời nhằm khắc phục tình trạng sản xuất manh mún, thiếu đầu ra. Các thành viên được tập huấn kỹ thuật, áp dụng công nghệ, giảm thiểu phân thuốc hóa học, đồng thời tận dụng mạng xã hội để quảng bá sản phẩm. Nhờ đó, thu nhập mỗi xã viên được cải thiện rõ rệt, có người đạt hàng trăm triệu đồng mỗi năm, trong khi môi trường vườn cây vẫn được giữ gìn trong lành, bền vững.
Những thay đổi từ các mô hình thực tế tại miền Tây đã cho thấy sản xuất xanh không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn mở ra cơ hội phát triển du lịch, cải thiện chất lượng môi trường sống và nâng cao vị thế của phụ nữ trong cộng đồng. Sản xuất xanh vì vậy không chỉ là giải pháp trước mắt, mà đã và đang trở thành con đường tất yếu để miền Tây phát triển bền vững trong tương lai.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, điểm sáng trong chuyển đổi xanh ở miền Tây là việc thực hiện “Đề án phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” của Chính phủ. Chỉ sau gần hai năm thực hiện, diện tích đăng ký tham gia đề án đã vượt mốc 1 triệu héc-ta. Các mô hình thí điểm cho thấy hiệu quả rõ rệt: chi phí sản xuất giảm từ 8 - 24%, số lần phun thuốc bảo vệ thực vật giảm, năng suất lúa được nâng cao, lợi nhuận của nông dân tăng thêm từ 4 - 7 triệu đồng/ha so với cách canh tác truyền thống. Đặc biệt, mô hình còn giúp giảm phát thải khí nhà kính trung bình từ 2 - 12 tấn CO₂/ha. |
Cục Biến đổi khí hậu