Khi thế giới vật lộn với biến đổi khí hậu, quảng cáo cho than, dầu, khí bị chỉ trích là công cụ đánh lạc hướng dư luận. Cấm quảng cáo nhiên liệu hóa thạch đang dần trở thành xu thế toàn cầu nhằm bảo vệ môi trường và những cộng đồng dễ tổn thương nhất.
Biến đổi khí hậu đang diễn ra với tần suất dày đặc và mức độ ngày càng nghiêm trọng. Theo tổ chức Germanwatch, từ năm 1913 đến 2022, các hiện tượng thời tiết cực đoan đã cướp đi sinh mạng của hơn 765.000 người trên toàn thế giới. Gần 90% lượng khí thải carbon bắt nguồn từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch, thế nhưng ngành này vẫn tận dụng quảng cáo để đánh lạc hướng dư luận và trì hoãn các hành động ứng phó khí hậu.
Vào ngày 5/6/2024, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã kêu gọi chấm dứt toàn cầu mọi quảng cáo cho dầu, khí và than, những tác nhân đứng sau hàng loạt hiện tượng thời tiết cực đoan kỷ lục trong 12 tháng liên tiếp.
Chiến dịch Fossil Ad Ban (FAB) kêu gọi cấm mọi quảng cáo về nhiên liệu hoá thạch. (Ảnh: Fossil Free SA)Lời kêu gọi mạnh mẽ từ Liên hợp quốc đã tạo thêm động lực cho các phong trào xã hội dân sự và tổ chức quốc tế trong việc chống lại ảnh hưởng của ngành nhiên liệu hóa thạch trên truyền thông. Nhiều chiến dịch đã được khởi xướng ở các châu lục nhằm biến thông điệp toàn cầu thành hành động cụ thể.
Chiến dịch Fossil Ad Ban (FAB) khởi đầu tại Nam Phi với sự tham gia của tổ chức Alkemi Collective và sáng kiến Clean Creatives, đã đặt nền móng cho việc từ chối hợp tác với ngành nhiên liệu hóa thạch trong lĩnh vực truyền thông và quảng cáo.
Tại châu Âu, ActionAid dẫn dắt phong trào kêu gọi cấm quảng cáo và tài trợ từ các công ty dầu khí, ngành hàng không cũng như các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Ở cấp quốc gia, Pháp đã ban hành lệnh cấm quảng cáo toàn diện đối với các sản phẩm liên quan đến nhiên liệu hóa thạch, ngoại trừ khí đốt tự nhiên. Thành phố The Hague (Hà Lan) tiếp bước khi cấm quảng cáo nhiên liệu hóa thạch tại không gian công cộng từ đầu năm 2025, và quy định này đã được duy trì bất chấp các thách thức pháp lý.
Tại Vương quốc Anh, giới quảng cáo cũng kêu gọi chính phủ áp dụng quy định tương tự như lệnh cấm thuốc lá, nhằm bảo vệ công chúng khỏi tác động của ngành nhiên liệu hóa thạch. Ở Scotland, Hội đồng thành phố Edinburgh đã ban hành lệnh cấm quảng cáo đối với SUV (bao gồm cả xe điện), kỳ nghỉ xa xỉ, hàng không và ngành công nghiệp vũ khí tại các không gian công cộng. Động thái này được coi là cam kết hướng tới công bằng khí hậu và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2030, dù có thể làm giảm khoảng 10% doanh thu quảng cáo của thành phố.
Edinburgh có mục tiêu phát thải ròng bằng 0 đầy tham vọng vào năm 2030 (Ảnh: Financial times)Một chuyên gia nhân quyền Liên hợp quốc thậm chí còn đề xuất hình sự hóa việc phát tán thông tin sai lệch về khí hậu, đồng thời cấm quảng cáo và hoạt động vận động hành lang của ngành nhiên liệu hóa thạch để bảo vệ các cộng đồng dễ bị tổn thương.
Nhìn rộng ra, phong trào chống quảng cáo nhiên liệu hóa thạch không chỉ nhằm thúc đẩy chuyển đổi năng lượng sạch, mà còn bảo đảm rằng những cộng đồng chịu thiệt hại nhiều nhất bởi biến đổi khí hậu sẽ không bị bỏ lại phía sau. Công lý khí hậu đòi hỏi các phản ứng công bằng, minh bạch và đồng bộ, trong đó việc kiểm soát thông tin và ngăn chặn greenwashing (tẩy xanh) đóng vai trò quan trọng.
Cấm quảng cáo nhiên liệu hóa thạch vì thế không chỉ là một biện pháp truyền thông, mà còn trở thành biểu tượng của ý chí chính trị hướng tới một hành tinh công bằng hơn. Dù còn gặp nhiều trở ngại về tài chính, sự phản đối từ ngành năng lượng hay những rào cản pháp lý, các ví dụ từ Pháp, Hà Lan, Scotland cùng nỗ lực toàn cầu của Liên hợp quốc cho thấy đây là con đường cần thiết và đã bắt đầu tạo ra tác động thực sự trong cuộc chiến khí hậu.
Cục Biến đổi khí hậu t/h