Cà phê bền vững bắt đầu từ canh tác thông minh

Để giúp nông dân Tây Nguyên thích ứng trước những tác động nặng nề của biến đổi khí hậu, các chương trình canh tác cà phê thông minh đang được đánh giá cao. Hình thức canh tác này không chỉ hướng đến giảm chi phí, tăng năng suất mà còn đặt nền tảng cho ngành cà phê phát triển bền vững hơn trong tương lai.

Canh tác cà phê tại Tây Nguyên đang đối diện nhiều thách thức lớn khi biến đổi khí hậu ngày càng tác động rõ rệt với nắng nóng kéo dài, mưa thất thường, đất bạc màu, chi phí sản xuất tăng cao và giá cà phê trên thị trường quốc tế chịu sự cạnh tranh khốc liệt 

Nhằm hỗ trợ nông dân Tây Nguyên chủ động ứng phó, Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền đã phối hợp cùng Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên và các Sở Nông nghiệp, trạm khuyến nông địa phương triển khai Chương trình “Canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” tại các tỉnh Tây Nguyên gồm Đắk Lắk, Lâm Đồng, Gia Lai và Kon Tum (nay thuộc Quảng Ngãi).

Chương trình được khởi động từ năm 2023 với mục tiêu xây dựng quy trình canh tác cà phê thông minh, thích ứng với điều kiện khí hậu từng vùng, giảm chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng hạt cà phê, bảo vệ đất và nguồn nước, giảm phát thải khí nhà kính và quan trọng hơn là cải thiện thu nhập cho người nông dân Tây Nguyên.

Những hoạt động trọng tâm được triển khai tập trung vào quản lý nước tưới khoa học, cải tạo và tái canh vườn cà phê, áp dụng giống mới năng suất cao và kháng bệnh, trồng xen cây ăn quả như sầu riêng hoặc hồ tiêu để đa dạng hóa nguồn thu, quản lý dịch hại tổng hợp và sử dụng phân bón cải tạo đất kết hợp với phân bón vi sinh vật

Trong niên vụ 2024 -2025, chương trình đã xây dựng 15 mô hình thực nghiệm tại một số tỉnh Tây Nguyên, áp dụng các sản phẩm phân bón mới của Bình Điền nhằm cải tạo đất và tăng cường vi sinh có lợi. Đồng thời, hơn 200 mẫu đất đã được phân tích với khoảng 2300 chỉ tiêu nông hóa, gần 500 hộ nông dân được khảo sát để đánh giá thực trạng sức khỏe đất và quy trình canh tác hiện hành.

Kết quả bước đầu cho thấy nhiều hộ nông dân đã tiết kiệm đáng kể chi phí phân bón và nước tưới nhờ áp dụng quy trình mới, đồng thời nâng cao ý thức về việc phân tích đất định kỳ, bón phân cân đối và quản lý dịch hại hợp lý

Theo đánh giá, Chương trình “Canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” không chỉ mang ý nghĩa về mặt kỹ thuật mà còn góp phần thay đổi nhận thức của nông dân Tây Nguyên, từ thói quen canh tác truyền thống phụ thuộc nhiều vào phân vô cơ và nước tưới sang hướng tiếp cận bền vững, khoa học và thân thiện môi trường. Những mô hình điểm được triển khai đã chứng minh rằng sản xuất cà phê vẫn có thể đạt hiệu quả kinh tế cao, song song với việc bảo tồn tài nguyên đất nước và giảm phát thải khí nhà kính

Tuy nhiên, để chương trình có thể nhân rộng và phát huy hiệu quả toàn diện, vẫn còn nhiều rào cản cần tháo gỡ như chi phí đầu tư ban đầu cao, quy mô hộ nông dân nhỏ lẻ, khả năng tiếp cận tín dụng xanh còn hạn chế và điều kiện khí hậu ngày càng biến động phức tạp. Việc xây dựng cơ chế hỗ trợ tài chính linh hoạt, mở rộng hệ thống khuyến nông và đào tạo, khuyến khích các doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị bền vững sẽ là những giải pháp quan trọng giúp chương trình lan tỏa mạnh mẽ hơn

Trong những năm gần đây, giá cà phê Việt Nam liên tục tăng trưởng mạnh mẽ. Niên vụ 2024 – 2025 ghi nhận mức giá cao nhất từ trước tới nay, có thời điểm đạt 5.850 USD/tấn. Tính đến tháng 7-2025, Việt Nam đã xuất khẩu 1,1 triệu tấn cà phê, tăng 66% so với cùng kỳ năm trước. Dự báo cả năm 2025, lượng xuất khẩu sẽ đạt khoảng 1,5 triệu tấn, kim ngạch 7,5 tỷ USD. Tuy nhiên, đằng sau sự bứt phá ấy là nguy cơ nông dân đầu tư ồ ạt, vượt khuyến cáo kỹ thuật để chạy theo năng suất, từ đó tạo áp lực lên đất, nước và môi trường sản xuất. Bài toán đặt ra không chỉ là tăng trưởng ngắn hạn, mà còn là duy trì sự ổn định và bền vững – điều mà các mô hình canh tác cà phê thông minh đang hướng tới.

​​​​​​​

Minh Khuê